آشنایی با انواع بتن؛ قسمت اول

انواع مختلفی از بتن بر اساس فرمولی که مواد آن با یکدیگر ترکیب می‌شوند، روش ساخت، محل استفاده و نوع کاربرد آن در جهان وجود دارد. در این مقاله  به‌اختصار انواع بتن موجود در جهان و ویژگی‌های هر کدام را توضیح می‌دهیم.

23 نوع بتن و کاربرد آن‌ها

انواع مختلف بتن عبارت‌اند از:

1. بتن با مقاومت معمولی
2. بتن ساده یا معمولی
3. بتن آرمه
4. بتن پیش‌تنیده
5. بتن پیش‌ساخته
6. بتن سبک – وزن
7. بتن با چگالی بالا
8. بتن هواکش شده
9. بتن آماده

1. بتن پلیمری
   1. بتن پلیمری
   2. بتن سیمانی پلیمری
   3. بتن آغشته به پلیمر
2. بتن با مقاومت بالا
3. بتن با کارایی بالا
4. بتن خود تراکم
5. بتن شاتکرید یا بتن پاشنده
6. بتن متخلخل
7. بتن مکیده
8. بتن پمپ شده
9. بتن مهر
10. آهک
11. بتن آسفالت
12. بتن غلتکی
13. بتن با مقاومت سریع
14. بتن شیشه‌ای

خواص و کاربرد انواع بتن ذکر شده در بالا به‌اختصار توضیح داده شده است:

• بتن با مقاومت معمولی
  بتنی که از ترکیب مواد اولیه سیمان، آب و سنگ‌دانه به دست می‌آید، مقاومت معمولی به بتن می‌دهد. مقاومت این نوع بتن از 10 مگاپاسکال تا 40 مگاپاسکال متغیر خواهد بود. بتن با مقاومت معمولی دارای زمان گیرش اولیه 30 تا 90 دقیقه است که به خواص سیمان و شرایط آب‌وهوایی محل ساخت بستگی دارد.
• بتن ساده
  بتن ساده هیچ‌گونه تقویت‌کننده‌ای در خود نخواهد داشت. مواد تشکیل‌دهنده اصلی سیمان، سنگ‌دانه‌ها و آب هستند. متداول‌ترین طراحی ترکیبی 1:2:4 است که طرح مخلوط معمولی است. چگالی بتن ساده بین 2200 تا 2500 کیلوگرم بر متر مکعب متغیر خواهد بود. مقاومت فشاری 200 تا 500 کیلوگرم بر سانتی‌متر است. این نوع بتن عمدتاً در ساخت روسازی‌ها و ساختمان‌ها به‌ویژه در مناطقی که تقاضای کمتری برای مقاومت کششی بالا وجود دارد، استفاده می‌شود. دوام این نوع بتن‌ها تا حد زیادی رضایت‌بخش است.
• بتن تقویت شده
  بتن سیمانی تقویت شده به بتنی گفته می‌شود که آرماتور برای تحمل مقاومت کششی به آن وارد می‌شود. بتن ساده از نظر کشش ضعیف و از نظر فشاری خوب است. ازاین‌رو آرماتور مسئولیت تحمل تنش‌های کششی را بر عهده می‌گیرد. بتن تقویت شده با عمل ترکیبی بتن ساده و آرماتور کار می‌کند. آرماتور فولادی مورد استفاده در بتن می‌تواند به‌صورت میله و یا به‌صورت مشبک باشد. در حال حاضر استفاده از الیاف نیز به‌عنوان تقویت‌کننده گسترش پیدا کرده است.

• بتن پیش‌تنیده
  بیشتر پروژه‌های مگا بتن از طریق واحدهای بتن پیش‌تنیده انجام می‌شود. این یک تکنیک ویژه است که در آن میله‌ها یا تاندون‌های مورد استفاده در بتن قبل از اعمال بار سرویس واقعی تحت فشار قرار می‌گیرند. در طول اختلاط و قرار دادن بتن، این میلگردهای کششی از هر انتهای واحد سازه‌ای محکم قرار گرفته و نگه داشته می‌شوند. پس از گیرش و سخت شدن بتن، واحد سازه تحت فشار قرار می‌گیرد. این پدیده پیش تنیدگی باعث می‌شود که قسمت پایینی عضو بتنی در برابر کشش قوی‌تر شود

فرایند پیش تنیدگی به تجهیزات سنگین و مهارت نیروی کار (جک‌ها و تجهیزات برای کشش) نیاز دارد. ازاین‌رو واحدهای پیش تنیدگی در محل ساخته شده و در محل مونتاژ می‌شوند. اینها در کاربرد پل‌ها، سازه‌های بارگذاری شده سنگین و سقف با دهانه‌های طولانی‌تر استفاده می‌شوند.

• بتن پیش‌ساخته
  عناصر ساختاری مختلفی را می‌توان طبق مشخصات در کارخانه ساخت و ریخته‌گری کرده و در زمان مونتاژ در محل خریداری کرد. به این گونه واحدهای بتنی، بتن پیش‌ساخته می‌گویند. نمونه‌هایی از واحدهای بتنی پیش‌ساخته عبارت‌اند از بلوک‌های بتنی، واحدهای راه‌پله، دیوارها و تیرهای پیش‌ساخته، لنگه‌های بتنی و بسیاری از عناصر دیگر. این واحدها مزیت ساخت سریع را دارند؛ زیرا فقط مونتاژ لازم است. البته تنها نکته‌ای که باید راجع به آن محتاط بود فرایند حمل‌ونقل این بتن‌هاست.
• بتن سبک
  بتن‌هایی که چگالی کمتر از 1920 کیلوگرم بر متر دارند^. به‌عنوان بتن سبک دسته‌بندی خواهند شد. استفاده از سنگ‌دانه‌های سبک در طراحی بتن به ما بتن سبکی می‌دهد. سنگ‌دانه‌ها عنصر مهمی هستند که به تراکم بتن کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از سنگ‌دانه‌های سبک عبارت‌اند از پوکه، پرلیت و اسکوریا. بتن سبک برای حفاظت از سازه‌های فولادی استفاده می‌شود و همچنین برای ساخت عرشه‌های پل دهانه بلند استفاده می‌شود. از اینها برای ساخت بلوک‌های ساختمانی هم استفاده می‌کنند.
• بتن با چگالی بالا
  بتن‌هایی که چگالی آنها بین 3000 تا 4000 کیلوگرم بر متر است را می‌توان بتن سنگین‌وزن نامید. در اینجا از سنگ‌دانه‌های سنگین استفاده شده و از سنگ‌های خرد شده به‌عنوان سنگ‌دانه‌های درشت استفاده می‌شود. متداول‌ترین سنگ‌دانه‌های سنگین‌وزن، باریت‌ها هستند. این نوع سنگ‌دانه‌ها بیشترین کاربرد را در ساخت نیروگاه‌های اتمی و پروژه‌های مشابه دارند. سنگ‌دانه‌های سنگین به سازه کمک می‌کند تا در برابر هر نوع تابش ممکن مقاومت کند.

•  بتن با هوا
  این نوع بتن، انواع بتنی هستند که هوا به طور عمدی به مقدار 3 تا 6 درصد از بتن به داخل آنها کشیده می‌شود. حباب هوا در بتن با افزودن فوم‌ها یا مواد کف‌کننده گاز حاصل می‌شود. برخی از نمونه‌های عوامل حباب کننده هوا رزین‌ها، الکل‌ها و اسیدهای چرب هستند.
• بتن مخلوط آماده
  بتن‌هایی که در یک کارخانه اختلاط مرکزی مخلوط و غوطه‌ور می‌شوند، بتن آماده نامیده می‌شوند. بتن مخلوط با کمک یک میکسر حمل‌ونقل کامیونی به محل آورده می‌شود. پس از رسیدن به سایت می‌توان مستقیماً بدون هیچ‌گونه کار دیگری استفاده کرد. ساخت این بتن به یک کارخانه اختلاط متمرکز نیاز دارد. این کارخانه‌ها در فاصله قابل تنظیم از محل ساخت قرار خواهند گرفت.
•  بتن پلیمری
  در مقایسه با بتن معمولی، در بتن پلیمری سنگ‌دانه‌ها به‌جای سیمان با پلیمر متصل می‌شوند. تولید بتن پلیمری به کاهش حجم فضاهای خالی در سنگ‌دانه‌ها کمک می‌کند. این امر باعث کاهش مقدار پلیمری می‌شود که برای اتصال سنگ‌دانه‌های مورد استفاده لازم است. ازاین‌رو سنگ‌دانه‌ها براین‌اساس درجه‌بندی و مخلوط می‌شوند تا حداقل فضاهای خالی و در نتیجه حداکثر چگالی به دست آید. این نوع بتن دارای دسته‌بندی‌های مختلفی است.

انواع بتن پلیمری

• بتن آغشته به پلیمر
• بتن سیمانی پلیمری
• نیمه آغشته شده